Παγκόσμια Μέρα των Ζώων, μέρα κραυγής και αφύπνισης και όχι γιορτής…

Γράφει η Κατερίνα Παπαποστόλου, Εκπαιδευτικός, Εκπαιδεύτρια σκύλων, Συγγραφέας και Δημιουργός Ζω.Ε.Σ.

90 χρόνια σχεδόν έχουν περάσει από τη μέρα που πρωτοπαρουσιάστηκε σ’ ένα συνέδριο περιβαλλοντολόγων στη Φλωρεντία το θέμα των δικαιωμάτων των ζώων και ακριβώς 40 χρόνια από τη θέσπιση της διακήρυξης των δικαιωμάτων τους στο Παρίσι. Από τότε και μετά, στη μέριμνα του οργανισμού της Ημέρας συμπεριλήφθησαν όλα τα είδη ζώων και επιλέχθηκε η 4η Οκτωβρίου ως θρησκευτική εορτή του Αγ. Φραγκίσκου της Ασίζης, προστάτη -σύμφωνα με την ιστορία- των ζώων.

Σκοπός της Ημέρας είναι ο εορτασμός όλων των φιλόζωων του κόσμου, ασχέτως εθνικών, θρησκευτικών, πολιτικών και ιδεολογικών πλαισίων, ενώ με τα γεγονότα και τις εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα επιτυγχάνεται χρόνο με τον χρόνο όλο και μεγαλύτερη ανταπόκριση του κόσμου στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που βιώνουν τα ζώα, ενώ τονίζεται η σημασία και η αξία της ζωής του στον πλανήτη μας.

Επιστροφή όμως τώρα στην πραγματικότητα καθώς από τότε μπορεί να πέρασαν πολλά χρόνια, αλλά λίγα δυστυχώς άλλαξαν και πολλά όδευσαν προς το χειρότερο.  Και είναι τελικά αυτή η μέρα γιορτή ή κραυγή για την κόλαση που συχνά βιώνουν αυτά τα τόσο αθώα πλάσματα; Μήπως ήρθε η ώρα να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα;
Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή και στη δυνατότητα ύπαρξης; Ο άνθρωπος σέβεται τη ζωή κάθε ζώου;
Ή καθώς ανήκει στο ζωικό βασίλειο μπορεί να εξοντώνει ή να εκμεταλλεύεται τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου; Χρησιμοποιεί τις γνώσεις του για το καλό των ζώων; Κάθε ζώο απολαμβάνει φροντίδας, προσοχής και προστασίας από τον άνθρωπο; Ή υποβάλλεται σε κακομεταχείριση ή απάνθρωπη συμπεριφορά;
Η θανάτωση ενός ζώου αν και μόνο θεωρηθεί υποχρεωτική γίνεται στιγμιαία, ανώδυνα και χωρίς καμιά πρόκληση αγωνίας του ζώου; Κάθε ζώο απολαμβάνει το δικαίωμα να ζήσει στον φυσικό του χώρο (γη, θάλασσα, αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους;
Κάθε ζώο που από παράδοση θεωρείται κατοικίδιο ζει με τον ρυθμό και τις συνθήκες ζωής και ελευθερίας που αντιστοιχούν στο είδος του; Κάθε ζώο που αποτελεί σύντροφο του ανθρώπου απολαμβάνει το δικαίωμα διάρκειας ζωής ανάλογης με τη φυσική του μακροβιότητα;
Θεωρείται από το νομικό πλαίσιο η εγκατάλειψη ενός ζώου πράξη απάνθρωπη και εξευτελιστική; Τα ζώα που «προσφέρουν τις υπηρεσίες τους» στον άνθρωπο, έχουν τη διάρκεια και την ένταση της δουλειάς τους σε λογικά πλαίσια, είναι η διατροφή τους ικανοποιητική και η ανάπαυσή τους υποχρεωτική; Έχει σταματήσει ο οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός, κλπ. Όλα τα ζώα που ζουν κοντά στον άνθρωπο και δεν έχουν πάψει ακόμη να εκτρέφονται για την τροφή του στεγάζονται, τρέφονται και απολαμβάνουν τελικά το δικαίωμά τους στη ζωή; Έχει σταματήσει η εκμετάλλευση των ζώων για τη διασκέδαση των ανθρώπων; Κάθε πράξη που χωρίς λόγο προκαλεί θάνατο ζώου αποτελεί έγκλημα απέναντι στη ζωή; Κάθε πράξη που προκαλεί θάνατο μεγάλου αριθμού άγριων ζώων αποτελεί «γενοκτονία», έγκλημα απέναντι στο είδος που οδηγεί στη μόλυνση και στην οποιαδήποτε καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος; Υπάρχει σεβασμός σε ένα νεκρό ζώο;
Κάθε σκηνή βίας στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο με θύματα ζώα έχει απαγορευτεί και μόνο οι σκηνές που έχουν σκοπό να ενημερώσουν για τα δικαιώματα των ζώων προβάλλονται; Οι οργανισμοί προστασίας και προάσπισης των ζώων αντιπροσωπεύονται από κάθε κυβέρνηση;
Τα δικαιώματα των ζώων έχουν κατοχυρωθεί από τους νόμους και εφαρμόζονται, όπως ακριβώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου;

Και όσοι δεν το καταλάβατε μόλις πιο πάνω διαβάσατε μέσα σε λίγα λεπτά την Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων. Πόσα από τα άρθρα της τηρούνται σήμερα άραγε; Και οποιαδήποτε καταπάτησή τους θεωρείται πράξη παράνομη και τιμωρείται;

Τα ζώα σήμερα πάντως ζουν σε πολύ πιο άθλιες συνθήκες από ότι ζούσαν πριν 200 χρόνια που ίσως απλώς βοηθούσαν στις αγροτικές εργασίες. Ενώ στις μέρες μας σφάζονται ανελέητα για το κρέας τους, βασανίζονται για τα «παράγωγά» τους και θυσιάζονται στον βωμό της γυναικείας φιλαρέσκιας για τα δέρματα και τις γούνες τους. Πάνω από 200 εκατομμύρια ζώα παγκόσμια εξακολουθούν να γίνονται πειραματόζωα κυρίως για καλλυντικά, αλλά και θηρεύονται για τα λεγόμενα hobby που άλλοι τα αποκαλούν «κυνήγι» και άλλοι «σαφάρι». Πάνω από 650 διαφορετικά είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Ταύροι σκοτώνονται σε έθιμα όπως οι ταυρομαχίες, σκύλοι θυσιάζονται σε κυνομαχίες, άλογα γίνονται στοιχήματα σε ιπποδρόμους και ζώα φυλακίζονται για όλη τους τη ζωή σε «πάρκα» και πίσω από τα κάγκελα άθλιων ζωολογικών κήπων ή χρησιμοποιούνται ως εκθέματα με στόχο την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας ορισμένων ανθρώπων, εκπαιδεύονται με βία ώστε να κάνουν ανόητα κόλπα που θα αφήσει άναυδους τους ανυποψίαστους θεατές που ανίδεοι για την εκμάθησή τους χειροκροτούν ως σύγχρονη αρένα. Και το κυριότερο και τραγικότερο όλων κακοποιούνται άγρια καθημερινά και βρίσκουν βασανιστικό θάνατο ικανοποιώντας τις αρρωστημένες σκέψεις επικίνδυνων ανθρώπων που τις περισσότερες φορές μένουν ατιμώρητοι.

Η Παγκόσμια Μέρα των Ζώων δεν είναι γιορτή, αν αναλογιστούμε μονάχα τις κακοποιήσεις ζώων στην Ελλάδα τις τελευταίες μέρες, αλλά είναι περισσότερο μέρα κραυγής για όλα αυτά τα πλάσματα που δεν έχουν φωνή μα έχουν δικαιώματα μα και μέρα αφύπνισης κυρίως για όλες εκείνες τις κοιμισμένες συνειδήσεις που βλέπουν το κακό να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους και δεν κάνουν τίποτα.

Η υπάρχουσα δύσκολη κοινωνικο-οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας χρόνια τώρα δεν ευνοεί προσπάθειες ευαισθητοποίησης πάνω σε ζωοφιλικά θέματα. Μήπως όμως είναι και μια ευκαιρία να ενωθούμε και να παλέψουμε προς όφελος του κοινωνικού καλού, βάζοντας στην  άκρη προσωπικά μίση, αντιπάθειες και εγωισμούς;

Αυτή η μέρα θα γίνει κάποτε μέρα μεγάλης χαράς και γιορτής όταν όμως αποκλειστικά και μόνο «εκπαιδευτούμε» ως κοινωνία για το ποια πρέπει να είναι η σχέση μας με όλα τα ζώα. Και όταν αντιληφθούμε πως και εκείνα νιώθουν όπως εμείς όσο μεγάλα ή μικρά είναι. Γνωρίζει άλλωστε κανείς πώς νιώθει μια μέλισσα όταν της κόβουν τα φτερά της; Η μια μύγα όταν την φυλακίζουν μέσα σε ένα ποτήρι; Η μια σαύρα όταν της κόβουν την ουρά της;

Αυτή η μέρα είναι επίσης άλλη μια μέρα να μας υπενθυμίζει ότι η κλασσική γραφική πλέον και κακόγουστη κακοήθεια, πως όταν πεινούν άνθρωποι το δράμα των ζώων γίνεται πολυτέλεια δεν πρέπει να περάσει. Υπάρχει τροφή, στέγη και στοργή για όλους, αρκεί ο κόσμος να ανακαλύψει μέσα του τον καλό του εαυτό και να αποδεχτεί πως αξία σε αυτή τη ζωή έχει και το να βοηθάς τους άλλους. Φράση που παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο ακόμη και από την εποχή του Περικλή όπου ο Πλούταρχος αναφέρει και επιτιμά όσους φροντίζουν ζώα και μοιράζουν εκεί την αγάπη τους που θα έπρεπε να προορίζεται μόνο για τους ανθρώπους ή την εποχή του Καίσαρα όπου διατυπώθηκε και η κυριότερη αντίρρηση στη ζωοφιλία. «Εις θηρίας καταναλίσκοντας ανθρώποις οφειλόμενον» έλεγε, μεταφρασμένο σήμερα απλά και κατανοητά «φροντίζουν ζώα ενώ άνθρωποι πεθαίνουν».

Με γνώμονα πως ένα από τα βασικότερα προβλήματά της ελληνικής κοινωνίας είναι η παντελής έλλειψη παιδείας, πολιτισμού, ενσυναίσθησης και κοινωνικής αλληλεγγύης που οδηγεί σε μαζική θανάτωση ζώων, κακοποίηση, εγκατάλειψη και αδιαφορία, κινήσεις που κάποια μέρα θα στραφούν και σε μας, αν δεν έχουν στραφεί ήδη, στόχος αυτής της μέρας ήταν, είναι και θα παραμείνει η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού, ώστε να μάθει να συμβιώνει με όλες τις μορφές της ζωής και η αντίληψη πως η γη δεν του ανήκει, αλλά είναι επισκέπτης όπως και όλα τα έμβια όντα.

Ο σεβασμός στα δικαιώματα των ζώων δεν είναι υπόθεση ατομική αλλά είναι ένα βαθύ πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα που μας αφορά όλους. Ούτε οι προσωπικές λύσεις είναι η λύση στο πρόβλημα. Αυτό που πρέπει όλοι μας να κάνουμε είναι να συμβάλλουμε στο μέτρο που μπορούμε στην αλλαγή της στάσης μας απέναντι στα ζώα δημιουργώντας ένα σοβαρό κίνημα με ήθος και παιδεία το οποίο και θα φέρει σημαντικές αλλαγές στο θέμα της ηθικής απέναντι στα ζώα. Κάπως έτσι άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα έγινε η δεύτερη χώρα στον κόσμο που θέσπισε τον νόμο της απαγόρευσης της χρήσης ζώων σε τσίρκο.

Αφήνοντας πίσω την εποχή του Ντεκάρτ όπου τα ζώα είναι μηχανές ανίκανα να νιώθουν και να υποφέρουν ο αναίτιος πόνος και ο θάνατος των ζώων σήμερα δεν είναι σίγουρα ηθικά αποδεκτός. Και ενώ συχνά είναι δύσκολο να βιώνουμε πλήρως τον αντίκτυπο των ηθικών μας επιλογών πάραυτα όμως μπορούμε να κάνουμε μια προσπάθεια να βιώσουμε συναισθηματικά τον πόνο αυτών των πλασμάτων. Και να αλλάξουμε τότε συμπεριφορά. Μπορούμε σίγουρα να μην ερχόμαστε σε επαφή με τα ζώα εφόσον αυτό επιλέγουμε, το να τα βασανίζουμε όμως για τη δική μας ικανοποίηση ή απλά για πειραματισμό δεν υπάρχει κανένα λογικό επιχείρημα να το υποστηρίξει και αυτό καθίσταται από μόνο του απαράδεκτο και ανήθικο.

Οι θεσμοί που αφορούν τη διαχείριση του ζωικού βασιλείου δεν αλλάζουν εύκολα και επιμένουν να συντηρούν ένα σύστημα που μας επιτρέπει να βλέπουμε τα ζώα ως πόρους που μας ανήκουν και υπάρχουν για μας. Οι εποχές όπου τα ζώα τα τρώμε, τα φοράμε, τα εκμεταλλευόμαστε δεν έχουν ακόμη περάσει. Και από τη στιγμή που μεγάλη μερίδα πληθυσμού επιμένει να πιστεύει ότι τα ζώα μας ανήκουν χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως ιδιοκτήτης σκύλου ή γάτας, η συνέχεια είναι δυστυχώς προβλέψιμη και θλιβερή. Ο Tom Regan πολύ εύστοχα έλεγε κάποτε πως: «Οι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουν τις πεποιθήσεις τους προτού αλλάξουν τις συνήθειές τους». Και όλοι εκείνοι που είναι σε θέσεις που μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα για τα δικαιώματα των ζώων πρέπει να πιστέψουν πρώτα εκείνοι σε αυτή την αλλαγή που η πορεία της θα είναι χρονοβόρα και θα απαιτεί τη συνεισφορά πολλών ανθρώπων. Της πολιτείας, των πολιτών, των επιστημόνων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της παιδείας, της αστυνομίας, της Δημοτικής αρχής. Και θα απαιτεί κυρίως την ένωση όλων εκείνων που αγαπούν αληθινά τα ζώα. Μια κοινωνία που θα στηρίζει την ιδέα των δικαιωμάτων των ζώων στη λογική στο συναίσθημα είναι το ζητούμενο μα το δεδομένο είναι πως όσα κείμενα και να γράψουμε σίγουρα δεν θα καταφέρουν από μόνα τους να αλλάξουν τον κόσμο. Αυτό που θα αλλάξει σίγουρα τον κόσμο είναι όταν κάνουμε πράξη τις ιδέες που εκφράζουν οι λέξεις των κειμένων μας. Πόσο να μιλήσεις άλλωστε για τον πόνο που βιώνουν τα ζώα, για τα βάσανά τους, τη μοναξιά τους αλλά και την αθωότητά τους. Πόσα συναισθήματα συχνά οργής, οίκτου, θυμού, θλίψης μα και συχνά αισιοδοξίας και ελπίδας να σε κυριεύσουν; Αυτό που σίγουρα δεν έχει αξία πάντως είναι ο απλός οίκτος απέναντι τους μιας που οφείλουμε να χτίσουμε μια σχέση ενπαθητική ώστε να αντιληφθούμε τα δεινά που περνάνε και να λάβουμε δράση υπέρ τους. Η φιλοζωική συμπεριφορά και ιδεολογία περνά σήμερα κρίση. Και συχνά όχι άδικα…

Τα ζώα που αγαπούν δίχως διακυμάνσεις ούτε διαθέσεις και χτίζουν σχέσεις σταθερές και αναλλοίωτες στον χρόνο. Τα ζώα που δεν θα ξυπνήσουν ένα πρωί φωνάζοντας σου «δεν σε θέλω πια», «δεν σ’ αγαπώ», «σε βαρέθηκα». Τα ζώα που δεν είναι ικανά να διαμαρτυρηθούν για την κατάσταση που βιώνουν ψηφίζοντας, διαδηλώνοντας ή βάζοντας βόμβες. Τα ζώα που είναι η σταθερότητα μέσα στον χρόνο, η υπέρβαση της ιστορίας που τελικά το μόνο που μας χωρίζει από αυτά είναι ότι τα ζώα ζούνε στο παρόν χωρίς το φόβο του θανάτου στο μέλλον. Τα ζώα που είναι τα μόνα που δεν εκδιώχθηκαν από τον Παράδεισο ενώ ο άνθρωπος ναι! Τα ζώα λένε πολλοί δεν μιλούν! Και εγώ πάντα λέω πως τελικά καλύτερα! Τα μύρια άλλωστε προβλήματα ψυχολογικά, κοινωνικά, υπαρξιακά στις σχέσεις των ανθρώπων οφείλονται συχνά στο γεγονός ότι μιλούν. Στο ότι μιλούν κυρίως χωρίς να σκέφτονται.

Και αν η εξέγερση των ζώων ανήκει θα πούνε οι περισσότεροι στο χώρο του φανταστικού, μετά από τόσα εγκλήματα εναντίον τους αρχίζω και διατηρώ πλέον τις αμφιβολίες μου.

Θα θεωρούσαμε λοιπόν απάνθρωπο να κλείναμε ανθρώπους σε στενά άθλια κλουβιά, να τους αναγκάζαμε σε αργό και οδυνηρό θάνατο για να δοκιμάσουμε προϊόντα αισθητικής φύσης, να τους κατακρεουργούσαμε για να κατασπαράξουμε τις σάρκες τους; Το γεγονός ότι όλα αυτά όμως τα κάνουμε σε ζώα θεωρείται δείγμα σπισισμού και βολεύει συχνά ίσως και το ανθρώπινο είδος να απαλύνει τις τύψεις του. Το να φερθούμε στα ζώα με συμπόνια και ηθική πάντως είναι δείγμα σίγουρα πολιτισμού.

Το ερώτημα λοιπόν που θα μπορούσε να «γεννήσει» η σημερινή μέρα θα μπορούσε να είναι το αν θα γίνουμε τελικά αλτρουιστές και αν θα βάλουμε ένα τέλος στην απάνθρωπη μεταχείριση αυτών των τόσο χαρισματικών πλασμάτων που είναι υπό την εξουσία μας. Και αυτό απλά και μόνο γιατί η στάση μας απέναντί τους κατανοούμε πως είναι ηθικά αστήριχτη και αδικαιολόγητη!

Ζούμε σε μια εποχή κομβική για όλους όπου κάτω από τέτοιες συνθήκες ή θα συμβιβαστούμε ή θα κραυγάσουμε. Ή θα αράξουμε στους καναπέδες μας κάτω από το πέπλο του «έλα μωρέ σιγά, εγώ θα σώσω τον κόσμο;» ή θα επαναστατήσουμε με ηθική, λογική και συναίσθημα. Και ίσως να μην τα καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στις υψηλές προσδοκίες μας και ίσως να χάσουμε και το θάρρος μας ή να νιώσουμε πως δεν έχουμε τη δύναμη που απαιτείται. Το σημαντικό όμως πάντα είναι προχωράμε με γνώμονα την ηθική και την προσπάθεια μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου. Η αποτυχία άλλωστε να φέρουμε σε πέρας την αποστολή μας όπως θα θέλαμε ώστε να φέρουμε την ισότητα όλων των έμβιων όντων σε αυτόν τον κόσμο δεν συνεπάγεται αυτόματα την καταδίκη όλου του κινήματός μας ή την απόγνωσή μας αλλά η παραμέληση όμως του καθήκοντος μας που είναι η αρμονική συνύπαρξη με όλα τα πλάσματα του πλανήτη, επειδή φοβόμαστε ότι δεν θα μπορέσουμε να το εκπληρώσουμε επαρκώς, συνιστά τελικά αισχρό κυνισμό.

Αυτή η μέρα είναι εδώ να μας υπενθυμίζει πως η δίχως όρια αγάπη και συμπόνια για όλα τα πλάσματα που αναπνέουν και ο αγώνας για την απόκτηση της αρετής της ενσυναίσθησης είναι και η μοναδική ορθή ηθικά συμπεριφορά. Μήπως ήρθε τελικά η ώρα να διεκδικήσουμε για χάρη όλων των ζώων όλα όσα στερήθηκαν και τους ανήκουν;